Türkiye’de farklı kitapevlerinin çok satanlar listesinde yer alan iki eser dikkat çekiyor. Yalnızca Rusya’nın deÄil klasik edebiyatın da en büyük roman yazarları arasında yer alan ve eleÅtirmenler tarafından edebiyat tarihinin âen çarpıcı ve derin karakterlerini yarattıÄıâ kabul edilen Fyodr Dostoyevski’nin 1848 tarihli kısa hikayesi âBeyaz Gecelerâ ve 1864 tarihli novellası âYeraltından Notlarâ Türk okuyucuların büyük ilgisini çekiyor. Türkiye’deki kitap listelerine göre okuyucular bir yandan yaÅama gerçekçi ve pratik bakıŠaçısı sunan Stoacı filozofların kitaplarına raÄbet gösterirken diÄer yandan bu felsefe ile çatıÅma halinde olan varoluÅçu yazar ve düÅünürlerin eserlerine de ilgi duyuyorlar. Peki, âKaramazov KardeÅlerâ, âEcinnilerâ, âSuç ve Cezaâ gibi kitaplarıyla düÅünce ve yazın dünyasını kökten etkileyen Dostoyevski’nin söz konusu iki eserinde ne anlatılıyor?
TOPLUMUN GERÃEK KÄ°MLÄ°ÄÄ°
Dostoyevski, âYeraltından Notlarâ kitabıyla 19. yüzyılın ikinci yarısında Batıcı deÄiÅim rüzgarlarının estiÄi ve ülkenin eÄitimli kesimlerinin halktan giderek uzaklaÅarak yaÅamaya baÅladıÄı, entelektüellerin ise geleceÄi umutla tasvir ettiÄi 19. yüzyıl Rusya’sındaki âyapay gerçekliÄeâ meydan okur. Yeraltı Adamı’nın ünlü âBen hasta bir adamımâ ifadesiyle ülkesindeki derin varoluÅ krizini, kimlik arayıÅını, ezilmiÅliÄi dile getirdiÄi eser dönemin Ãarlık Rusya’sının baÅkenti Sankt-Petersburg’da geçer. Hikayede dünyadan kendisini soyutlamıŠve derin iç sorgular ve çatıÅmalar yaÅayan kiÅi tüm umutsuzluÄu ve karamsarlıÄına karÅın ülkesinin tarihine sinen çözümleri ve evrensel-hümanist sonuçlarıyla âhalkın gerçeÄiniâ dile getirir. Eserde âYeraltı Adamıâ olarak anılan anlatıcı önce topluma karÅı öfkesi, insanlara karÅı nefreti ve eleÅtirileri ile ön plana çıkarken hezeyanları dolayısıyla sonunda meydan okumak için yerin üstüne de çıkar. Tüm kutsal ve ahlaki deÄerleri eleÅtirmeye baÅlayan ve en çok da kendi arzu ve talepleriyle çatıÅan anlatıcı bu çatıÅmanın kötülüklerin kaynaÄı olduÄunu ancak yaÅamın böylesine özgür bir gerçekliÄi insana tanımadıÄını da okuyucularına keskin diliyle anlatır.
DAMGA VURDU
Edebiyat tarihinde âinsanın kendi Åeytanlarıyla mücadelesinin anlatımıâ ifadesiyle kendisine yer bulan eser sonrasında VaroluÅçu düÅünce ve yazım tarihinin önemli isimlerinden filozof Friedrich Nietzsche ve yazar Franz Kafka’yı da derinden etkilemiÅtir. Eser ayrıca ABD’li ünlü yönetmen Martin Scorsese’nin kült filmi âTaksi Åoförüâ ve Türk yönetmen Zeki Demirkubuz’un âYeraltıâ filmine de ilham vermiÅtir.
KARÅILIKSIZ AÅKIN ÃYKÃSÃ
Dostoyevski âBeyaz Gecelerâ eserinde ise hayalperest ve umut dolu arayıÅlar içinde olan bir adamın arkadaÅlıkla baÅlayan ve sonrasında karÅılıÄı olmayan bir aÅka dönüÅen dört günlük hayat deneyimini anlatılır. Dostoyevski neredeyse tüm diÄer eserlerinden farklı olarak bu kısa hikayesinde umudu, romantizmi ve insanın coÅkun duygularını ön plana çıkararak okuyucuları ÅaÅırtır. Eser, yazarın çoÄu diÄer öyküsünde olduÄu gibi isimsiz olan anlatıcısının dönemin baÅkenti Sankt-Petersburg’da kendisi gibi yalnız ancak hayallerle dolu “Nastenka” adlı genç bir kızla tanıÅmasıyla baÅlar.
ÅAÅIRTAN HÄ°KAYE
Kısa ancak etkileyici eserde iki karakter dört gün boyunca birbirleriyle tüm hayatlarını, anılarını ve hayallerini paylaÅırlar. Nastenka uzun zamandır evleneceÄi adamın geri dönüÅünü beklemektedir ancak anlatıcı artık aÅka dönüÅmüŠolan hislerine hakim olamayarak duygularını dile getirir. Nestanka sonunda evleneceÄi adama kavuÅurken anlatıcı için geri dönmek zorunda kaldıÄı eski yaÅamı artık daha sıradan, yalnız ve boÄucudur. Anlatıcı öykünün sonunda Nastenka’nın hayatından kendi kararıyla çıkmıŠolsa da öfke ve nefret duymadan halen arkadaÅının mutluluÄunu dile getiren ifadelerle okuyucuya hümanizm dersi verir. Dostoyevski’nin bu eserinin Avusturyalı ünlü yazar Stefan Zweig’in kült öyküsü âOlaÄanüstü Bir Geceâyi doÄrudan etkilediÄi de bilinmekte.
[email protected]
Â
Kaynak: Web Ãzel